ჩაის-წარმოება-საქართველოში
მოკლე მიმოხილვა
საქართველო წარმოადგენს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ჩრდილოეთით მდებარე ქვეყანას ჩაის წარმოების მხრივ. ჩაის მოყვანა ხორციელდება დასავლეთ საქართველოს ხუთ რეგიონში: აჭარა, გურია, სამეგრელო, იმერეთი და აფხაზეთი. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველები უხსოვარი დროიდან სვამდნენ მცენარეულ ნაყენებს, ჩაი, როგორც კულტურა საქართველოში პირველად შემოვიდა XIX საუკუნის დასაწყისში, როდესაც თავადმა მამია გურიელმა Camellia Sinensis- ის მოყავან დაიწყო საკუთარ ბოტანიკურ ბაღში. კიდევ ერთი თავადი, რომელმაც დაიწყო ჩაის პლანტაციების გაშენება, იყო მიხა ერისთავი, რომელმაც კონტრაბანდული გზით შემოიტანა თესლი ჩინეთიდან 1847 წელს. მათი ვარაუდით, დასავლეთ საქართველოს კლიმატი იდეალური იყო ჩაის კულტურის განვითარებისთვის. გასული საუკუნის 50-იანი წლები ისტორიაში შევიდა, როგორც ქართული ჩაის ოქროს ხანა იყო, რადგან საქართველოს რესპუბლიკამ შექმნა ჩაის უნიკალური ჰიბრიდული ჯიშები, დანერგა მაღალი დონის ტექნოლოგია და უკვე გასული საუკუნის 80-იანი წლების შუა პერიოდისთვის წარმოადგენდა მსოფლიოს ერთერთ წამყვან ჩაის ექსპორტიორს, რომელიც 60,000 ჰექტარზე აწარმოებდა 152,000 ტონა ჩაის. ჩაის მოსავლის პიკმა მიაღწია 1985 წელს და შეადგინა 152,000 ტონა. ამ პერიოდში თითქმის 70,000 ჰექტარი მიწა გამოიყო ჩაის დამუშავებისთვის. დასავლეთ საქართველოს ბევრ სოფელში ჩაის კულტურა წარმოადგენდა ადგილობრივი ცხოვრების წესს, რაშიც ჩაბმული იყო დაახლოებით 180,000 ადამიანი. როდესაც სსრკ დაიშალა, მასთან ერთად მოიშალა ქართული ჩაის წარმოებაც, ვინაიდან საქართველომ გადაიტანა ორი სეპარატისტული კონფლიქტი, სამოქალაქო ომი და ეკონომიკური კრიზისი.
გასულ საუკუნეში საქართველომ 5-6 ადგილი დაიკავა მსოფლიო ჩაის მწარმოებელთა შორის. ჩაის პლანტაციების საერთო ფართობმა შეადგინა 66,0 ათასი ჰექტარი; ყოველწლიურად იწარმოებოდა 450-500 ათასი ტონა ნედლეული. პროდუქტის ძირითადი მომხმარებელი საბჭოთა კავშირი იყო, სადაც მოხმარებული ჩაის 95 პროცენტი ქართული იყო. ქართული ჩაის ექსპორტი განხორციელდა ევროპასა და აზიაშიც. ჩაის კულტურას დიდი ეკოლოგიური მნიშვნელობა აქვს საქართველოს ტენიან სუბტროპიკულ ზონაში. ჩაის პლანტაციები იცავს ფერდობებს ეროზიისგან და მეწყრული მოვლენებისგან, ამდიდრებს ნიადაგს და მიკროკლიმატს. ბოლო 20-25 წლის განმავლობაში ჩაის პლანტაციების დიდი ნაწილი განადგურებულია ქვეყანაში მკაცრი პოლიტიკური და ეკონომიკური ვითარების გამო, წარსულში ჩაის მწარმოებელი და ექსპორტიორი ქვეყანა გადაიქცა იმპორტიორად, რომელიც მილიონობით დოლარს ხარჯავს იმისათვის, რომ დააკმაყოფილოს საკუთარი მოსახლეობის მოთხოვნები. ამ ფონზე თანდათან იზრდება მოთხოვნა ადგილობრივ ორგანულ ჩაიზე. ფერმერებისა და გლეხების პირადი ჩაის პლანტაციების განახლებასთან ერთად გადაუდებელ ამოცანას წარმოადგენს ახალი პლანტაციების განვითარება მაღალპროდუქტიული თანმიმდევრული ჯიშებითა და კლონით.
არსებული ვითარება ჩაის წარმოებაში
ამჟამად საქართველოში წარმოებულია მრავალი სახის ჩაი, შავი, მწვანე, თეთრი, არომატული და მცენარეული. ჩაის მწარმოებელი რეგიონებია: გურია, სამეგრელო, აჭარა და იმერეთი. საქართველოში, ხელსაყრელი კლიმატური პირობების გამო, ჩაის მოკრეფის სეზონი 6 თვე გრძელდება. დარგის ექსპერტების აზრით, ნედლეულის მაღალი ხარისხი და კონკურენტუნარიანი ფასი არის ქართული ჩაის მთავარი უპირატესობა.
საქართველოში ძირითადად ჩინური ჩაის სახეობებია, მათი მცენარეულობის ხანგრძლივობაა 150-210 დღე, ხოლო ყინვაგამძლეობა -14-15C. მიუხედავად იმისა, რომ თოვლის საფარის ქვეშ მას შეუძლია გაუძლოს -20C ტემპერატურას. სავეგეტაციო პერიოდის განმავლობაში, მრავალწლიანი საშუალო ნალექების წლიური ჯამი 1200-1300 მმ-ზე, ნალექების ჯამი 600 მმ-ზე ნაკლებია. ნიადაგის ტენიანობის ინტენსივობა უნდა იცვლებოდეს ზღვრული ტენდენციის 80-85% და ჰაერის 70-80% შორის. ჩაი უფრო მდგრადია აგროკლიმატური რისკების მიმართ, სხვა კულტურებთან შედარებით. (ყინვა, სეტყვა, გვალვა, თოვლი და ა.შ.).
საქართველოში რამდენიმე მასშტაბური ქარხანაა, რომლებიც საკუთარი პლანტაციიდან იღებენ ჩაის ფოთლებს, ამუშავებენ და ამზადებენ ჩაის სხვადასხვა ტიპებს. ამ ქარხნების უმეტესობა კონცენტრირებულია დაბალი ხარისხის ჩაის წარმოებაზე, რაც მათი მთლიანი წარმოების 90-95 პროცენტს შეადგენს. ეს დაბალი ხარისხის ჩაი იყიდება ექსპორტის ბაზრებზე. მაღალი და საშუალო ხარისხის ჩაი არის მაღალშემოსავლიანი სეგემნტისთვის შიდა და საგარეო ბაზრებზე. არსებობს კომპანიები, რომლებიც სპეციალიზდებიან ჩაის მაღალხარისხოვან წარმოებაში. მაგალითად, საწარმო "საქართველოს თაიგული" / "ქართული თაიგული" მდებარეობს ოზურგეთში. კომპანია 1997 წლიდან აწარმოებს მაღალხარისხოვან ჩაის ოზურგეთის რაიონში და ყიდის ადგილობრივ ბაზარზე და ექსპორტს ძირითადად უკრაინაში ახორციელებს. ნედლეულის შეძენა ძირითადად ხდება ფერმერებისგან. ახალი საწარმოს ასაშენებლად 428 ათასი დოლარის ინვესტიცია განხორციელდა, თანხაში შედის გრანტი, კერძო ინვესტიცია და დაფინანსება "იაფი აგროკრედიტის" საშუალებით. კომპანია აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის ქართულ შავ და მწვანე ჩაის. "ქართული თაიგულის" მიერ წარმოებული ჩაი იყიდება "ოქროს თაიგული" და "ჯორჯიან ექსტრა" ბრენდების საშუალებით. "ოქროს თაიგულს" ორი ტიპის მწვანე და შავი ჩაი წარმოადგენს, ხოლო "ჯორჯიან ექსტრა" ბრენდის ხუთ ჯიშში შეფუთული ჩაი იყიდება.
შპს ”ანასეული ექსპერიმენტული ჩაის ქარხანა” ერთ-ერთი უძველესი ჩაის კომპანიაა მთელ დასავლეთ საქართველოში. მას აქვს 50 წელზე მეტი ხნის გამოცდილება და მუდმივად აწარმოებს მაღალხარისხიანი შავი და მწვანე ჩაის პლანტაციებიდან. კომპანია ყოველწლიურად აწარმოებს 300 ტონა ჩაის პროდუქტს და ყიდის მათ აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში. ტრადიციული შავი და მწვანე ჩაის გარდა, მზადდება ინოვაციური პროდუქტიც: "ჩაი დიაბეტიანებისთვის". "ტყიბულის ჩაი", აწარმოებს 10 სახეობის ჩაის. ყოველწლიურად 50 ტონაზე მეტი "ტყიბულის ჩაი" გადის რუსეთში, უკრაინასა და ჩეხეთში. ქართული ჩაი თანდათან პოპულარული ხდება, რადგან ის ბიოლოგიურად სუფთაა: "ტყიბულის ჩაი" დარეგისტრირებულია "საქპატენტში", როგორც ეკოლოგიურად სუფთა ჩაის მწარმოებელი. ქართული ჩაის მწარმოებელთა ერთ – ერთი მნიშვნელოვანი წარმომადგენელია შპს „ბითაძე“, რომელმაც ჩაის ხარისხის გაუმჯობესებისა და მისი სტანდარტიზაციის მიზნით დაიწყო ახალი ტექნოლოგიების დანერგვა საქართველოში. კომპანია ორიენტირებულია უმაღლესი ხარისხის, ორგანული პროდუქციის წარმოებაზე. 2010 წლიდან ბითაძე L.T.D– მ დაიწყო ახალი ქართული ჩაის ჯიშის განვითარება, სახელწოდებით ქართული მეწამული ჩაი. ქართული მეწამული ჩაი უნიკალურია თავისი გემოვნების გამო, ჩვეულებრივ სხვა ქვეყნების მეწამულ ჩაის აქვს მწარე გემო (განსაკუთრებით ჩინური მეწამული ჩაი), ქართული მეწამული ჩაის აქვს ძალიან უნიკალური მსუბუქი მწარე გემო სასიამოვნო და მდიდარი არომატით. კომპანია აწარმოებს ჩაის მრავალფეროვნებას ბრენდით "ქართული ჩაი 1847". ორგანული ქართული ჩაის მწარმოებელი კომპანიები სულ უფრო და უფრო მეტია, მათ შორის არის კომპანია ”მანნა”. ეს კომპანია ორიენტირებულია ეკოლოგიურად სუფთა და ორგანული პროდუქტების წარმოებაზე, რომლებიც არ შეიცავს მავნე ნივთიერებებს და დამატებებს. წარმოების პროცესში დაცულია ISO 22000 და HACPP სტანდარტები. კომპანიამ ასევე მიიღო საერთაშორისო აღიარებული კომპანიის ”კავკასცერის” სერთიფიკატი ბიოპროდუქტების წარმოებისთვის. კომპანია აწარმოებს ორგანულ შავ და მწვანე ჩაის.
საქართველოში ასევე არსებობს მცენარეული ჩაი. ქართული მცენარეული ჩაის გამორჩეული მწარმოებელია კომპანია «ფარკონი», რომელიც აწარმოებს 100% ბუნებრივ პროდუქტებს ველური მზარდი სამკურნალო მცენარეებისგან, რომლებიც არ შეიცავს დანამატებს, არომატის გამაძლიერებლებს და მინარევებს. «ფარკონი» ერთადერთი კომპანიაა საქართველოში, რომელიც აწარმოებს ხარისხის საერთაშორისო სტანდარტებით დამოწმებულ პროდუქტებს. კომპანია თავის საქმიანობაში მკაცრად იცავს ეროვნული და საერთაშორისო კანონმდებლობის, აგრეთვე ევროპული ფარმაკოპეის მოთხოვნებს. სასაქონლო ნიშნის «Farconi» ასორტიმენტი სამკურნალო მცენარეებისა და ველური კენკრისგან შედგება. ყველა პროდუქტი 100% ნატურალურია, არ შეიცავს დანამატებს, არომატის გამაძლიერებლებს და მინარევებს და მზადდება ველურად მზარდი სამკურნალო მცენარეებისა და ველური კენკრისგან.
ქართული ჩაის გამორჩეული და უნიკალური ჯიშია "ღვინის ჩაი". ღვინის ჩაის წარმოების იდეა ეკუთვნის ფარმაკოლოგს, ირაკლი ნატროშვილს, რომელიც 25 წლის წინ აკეთებდა კვლევას წითელი ღვინის (საფერავი) სასარგებლო მახასიათებლების შესახებ. მან აღმოაჩინა, რომ ღვინის დამუშავების შემდეგ მას ზუსტად იგივე სასარგებლო თვისებები აქვს, როგორც ადრე. ”ჩაის უნიკალურობა არის ის, რომ მსოფლიო ბაზარზე ანალოგები არ არსებობს. ჩაი შეიცავს ღვინის ყველა სასარგებლო ნივთიერებას და ამავე დროს იცავს მომხმარებელს ალკოჰოლის მავნე ზემოქმედებისგან. ის შეიძლება მოიხმარონ მცირეწლოვანმა ბავშვებმა, მოხუცებმა, ყველამ, ვინც სხვადასხვა მიზეზით არ სვამს ალკოჰოლს ”, - ამბობს სტარტაპის დამფუძნებელი გიორგი ბუკია.
ჩაის კულტივირება ქვეყანაში
სტატისტიკური მონაცემებით, ამჟამად საქართველოში ჩაის პლანტაციები აქვს 19200 ჰა-ში. 2500 ჰექტარიდან ჩაის ფოთლების აღდგენა შესაძლებელია 7200 ჰექტარზე, ხოლო ახალი პლანტაციების გაშენება 9500 ჰექტარზე.
გასული საუკუნის 30-90-იან წლებში ქართველმა მეცნიერებმა გამოიყვანეს ჩაის (აკადემიკოსი ქსენია ბახტაძე), მაღალი ხარისხის ჩაის ჯიშები და კლონები. განსაკუთრებით საინტერესოა "კოლხიდას" ჯიში. ჩაის ქარხანა "კოლხიდა" ცნობილია ბოსტნეულის ნერგების განვითარებით, პლანტაციების პროგრესული ტექნოლოგიითა და ექსპლუატაციით, რომელსაც მსოფლიო ანალოგი არ ჰქონდა. "კოლხიდას" ჯიშის პოტენციური მოსავალია 13-15 ტონა მაღალი ხარისხის ნედლეული, ხოლო მის მიერ წარმოებული პროდუქტები მსოფლიოს ჩაის საუკეთესო სტანდარტების ხარისხის სტანდარტებს წარმოადგენს. დღეს ჩაის შერჩევითი ჯიშები და კლონების წარმოების პლანტაციები მხოლოდ ანნეულში (ოზურგეთი) და ჩაქვში (აჭარა) გვხვდება. ეს ჯიშები საჭიროებს სასწრაფო რეაბილიტაციას და გამრავლებას. პირველი ეტაპისთვის საჭიროა მცირე სანერგეები თესლისა და ორაგულის წარმოებისთვის, რაც საშუალებას მისცემს შექმნას ამ ქართული ჯიშების შერჩევითი ჩაები და კლონები და შექმნას გენომები.
ორგანული კულტივაცია: არსებული სიტუაცია
ისევე, როგორც სხვა ორგანული მეურნეობის პროდუქტები, ორგანული ჩაი მზადდება კულტურის ეკოლოგიურად სუფთა მეთოდების გამოყენებით. იმის ნაცვლად, რომ დაეყრდნონ საშიშ ქიმიკატებს, რომლებიც ზიანს აყენებს გარემოს და შეიძლება დარჩეს მზა პროდუქტზე, ორგანული ჩაის ფერმერები იყენებენ მავნებლებისა და სარეველების კონტროლის ტრადიციულ, ბუნებრივ მეთოდებს.
2007 წლიდან საქართველომ დაიწყო ორგანული ჩაის პლანტაციების განვითარება / აღდგენა. ქართველი მეჩაიეები აღწურვილნი არიან თანამედროვე ტექნიკითა და ახალი ტექნოლოგიებით. საქართველოში წარმოებული მაღალხარისხიანი ჩაის პირველი პარტია წარმატებით გაიტანეს უკრაინაში 2010 წელს. დღეს სულ უფრო და უფრო მეტი კომპანიაა ორიენტირებული უმაღლესი ხარისხის, მხოლოდ ორგანული პროდუქციის წარმოებაზე. ”GEORGIAN ORGANIC TEA PRODUCERS ASSOCIATION” დაარსდა შპს ”ბიტაძის” მიერ, ქართული ჩაის ინოვაციების პიონერი. ამ ასოციაციის მიზანია გაერთიანდეს ორგანული ჩაის მწარმოებელი კომპანიები ან ოჯახები, რათა დაეხმარონ მათ ერთად ითანამშრომლონ, შექმნან ახალი სახის ჩაის პროდუქტები, გაუზიარონ სხვებს საკუთარი გამოცდილება, მისცენ რეკომენდაციები მაღალხარისხიანი ჩაის წარმოებისათვის და ა.შ. ასოციაცია არის IFOAM FiBL - ’+ - ის წევრი (IFOAM - ორგანული სოფლის მეურნეობის მოძრაობის საერთაშორისო ფედერაცია, FiBL - ორგანული სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი). "საქართველოს ორგანული ჩაის მწარმოებელთა ასოციაციას" აქვს წარმატებული მიღწევები ქართული ჩაის ჯიშების შექმნის მხრივ.
ქართული ჩაის ჯიშების ცნობადობა და რეპუტაცია მსოფლიოში იზრდება დღითი დღე ჩაის საერთაშორისო ფორუმებსა და ჩემპიონატებში მონაწილეობით. 2006 წლიდან "საქართველოს ორგანული ჩაის მწარმოებელთა ასოციაცია" მუშაობს ჩაის სპეციალურ ჯიშზე, რომელიც გამორჩეულია განსაკუთრებული ანტიოქსიდანტური თვისებებით ასოციაციის მიერ შემუშავებულია ჩაის ველური ბაღების კონცეფცია და მისი მოწყობის ტიპი. ასოციაცია ახორციელებს ორგანული სასუქის ტექნოლოგიის დამუშავებას ჩაის ბაზაზე, რაც საშუალებას მოგვცემს მთლიანად გამოვრიცხოთ მინერალური და სხვა სასუქები, ჩაის გარეული ბაღების მოწყობასთან ერთად.
ორგანული ჩაის მწარმოებლები საქართველოში ეყრდნობიან მეურნეობის ძველ მეთოდებს და სოფლის მეურნეობის პრაქტიკას, რომლებიც ქმნიან ხარისხიან ფოთლებს მავნე ქიმიკატების გამოყენების გარეშე. ორგანული ჩაის დამუშავება ტრადიციული მეთოდით ხდება ორგანული ჩაის ქონების ჩაის ფოთლების გამოყენებით. ყველა ფოთოლს ხელით კრეფენ და ფოთლებს, რომლითაც ორგანული ჩაი მიიღება, მზის ქვეშ აშრობენ გამორჩეული გემოსა და არომატის შენარჩუნების მიზნით. კომპანიები აწარმოებენ ორგანულ ჩაის სახეობებს, რომლებიც სერტიფიცირებულია "GREEN CAUCASUS" - ის ბიო სტანდარტების შესაბამისად.
საერთაშორისო ბაზარი
მსოფლიოში იზრდება მოთხვნა ორგანულ ჩაიზე, რაც ქართველ მწარმოებლებს ახალ შესაძებლობებს აძლევს. ევროკავშირი და აშშ წარმოედგენენ პოტენციურ ბაზრებს საქართველოსთვის. ”საექსპორტო ბაზრებიდან ჩაის ბრენდის არჩევისას, აქცენტი კეთდება ისეთ ქვეყანაზე, სადაც აწარმოებენ ორგანულ და პრემიუმ ხარისხის ჩაის. საქართველო არის მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრი. მას ასევე აქვს გარკვეული შეღავათიანი სავაჭრო ურთიერთობები ევროკავშირთან (DCFTA), დსთ-ს ქვეყნებთან და თურქეთთან. საქართველოს აქვს პრეფერენციის ზოგადი სქემები (GSP) აშშ-სთან, ნორვეგიასთან, შვეიცარიასთან, კანადასა და იაპონიასთან. გარდა ამისა, ქვეყანას აქვს თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის ქვეყნებთან (ისლანდია, ლიხტენშტეინი, ნორვეგია და შვეიცარია). ჩინეთის ინვესტიციები "პეკინის აბრეშუმის გზის" ნაწილია, რომელიც უკვე მოიცავს უძრავი ქონების და რკინიგზის სექტორებს. ჩაის ვაჭრობა 2017 წლის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების ნაწილი გახდა. ჩინეთი თანახმაა ხელი შეუწყოს ჩაის წარმოებას საქართველოში და ჩადოს ინვესტიციები.
კვლევის ძირითადი მიმართულებები
• სუბტროპიკული ხილისა და მათი ნერგების ყინვაგამძლე, იმუნური, მაღალპროდუქტიული ფორმების და ჯიშების განვითარება (ციტრუსები, კივი, ფეიხოა, სუბტროპიკული ხურმა); მათი საექთნო ტექნოლოგიების შემუშავება.
• მაღალი ხარისხის და მაღალპროდუქტიული ჩაის ქართული შერჩევითი ჯიშების განვითარება. მათი ბიოქიმიური და ტექნოლოგიური კვლევა სხვა სახის პროდუქტების მისაღებად.
• ეკოლოგიურად სუფთა ბიოცენოზის შენარჩუნებით სუბტროპიკული კულტურების ინტეგრაციულ რეზისტენტობის გაზრდა და მავნე ორგანიზმების წინააღმდეგ შესაბამისი მეთოდების შემუშავება;
• სუბტროპიკული ზონის ფიტოსანიტარული კვლევა არსებული ბიომრავალფეროვნების დასადგენად;
• ჩაის, ციტრუსებისა და სხვა სუბტროპიკული კულტურების მოშენების, გაყვანისა და მოვლის ინტენსიური ტექნოლოგიების შემუშავება.
• სუბტროპიკული კულტურების სასუქის სისტემის სრულყოფა ნიადაგის ნაყოფიერების, მცენარეების ბიოლოგიური მახასიათებლების და ეკოლოგიური საკითხების გათვალისწინებით;
• ადგილობრივი მცენარის, ჩაის და ციტრუსის ნედლეულის გამოყენება ტექნოლოგიური პარამეტრებისა და ტექნიკური შესაძლებლობების შესასწავლად მაღალი ხარისხის საკვები პროდუქტებისა და დიეტური პროფილაქტიკური პროდუქტების წარმოებისათვის, რომლებსაც აქვთ ბიოლოგიური აქტივობა.
გარკვეული მიღწევების მიუხედავად, მაინც აუცილებელია ძლიერი ორგანიზაცია / ინსტიტუტი, რომელიც ორიენტირებულია თანამედროვე ცოდნის, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების გადატანაზე. ბევრად ეფექტური იქნებოდა, თუ ასეთი ორგანიზაცია იმოქმედებდა სოფლის მეურნეობის მინისტრის დაქვემდებარებაში და დაფინანსდებოდა სახელმწიფოს მიერ. ინსტიტუტების ძირითადი მისია უნდა იყოს ჩაის მთელი ინდუსტრიის პროდუქტიულობისა და მომგებიანობის გაუმჯობესება, თანამშრომლობა ყველა დაინტერესებულ მხარესთან. ყველა დაინტერესებული მხარე უნდა მონაწილეობდეს კვლევის პრიორიტეტების განსაზღვრასა და ძიების პროგრამების მოთხოვნაზე ორიენტირებულ და კლიენტებზე ორიენტირებულობის უზრუნველყოფაში. ძალიან პროდუქტიული იქნებოდა ევროკავშირის წარმომადგენლობის ჩართვა საბჭოში. კვლევითი პროგრამები შეიძლება მოიცავდეს: მოსავლის გაუმჯობესებას, მოსავლის წყლის მენეჯმენტს, ნიადაგის ნაყოფიერების მართვას და ტექნოლოგიის გადაცემას. წყლისა და სასუქის გამოყენების კვლევა და კლონური შეფასება უნდა ჩატარდეს ლაბორატორიებში და საველე კვლევებში. უნდა ფუნქციონირებდეს ნიადაგისა და მცენარეთა უახლესი ანალიტიკური ლაბორატორია, რომელსაც შეუძლია კომერციული საფუძველზე უზრუნველყოს ანალიტიკური მომსახურება. ინსტიტუტის კვლევა მიზნად უნდა ისახავდეს მწარმოებლების წინაშე არსებული პრაქტიკული პრობლემების გადაჭრაზე. ამ გზით ინსტიტუტის განვითარება მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ტექნოლოგიების განვითარებასა და პოპულარიზაციას, რაც გამოიწვევს ჩაის პროდუქტიულობასა და მომგებიანობას, განსაკუთრებით მცირე მეწარმეების მხრიდან და, შესაბამისად, სოფლის მოსახლეობის, განსაკუთრებით ქალთა საარსებო წყაროს გაუმჯობესებას.
დასკვნა
მიუხედავად იმისა, რომ ჩაი არ განიხილება, როგორც ქართული კულტურის ნაწილი, მას გააჩნია განვითარებას მაღალი პოტენციალი. არსებობს ყველა პირობა: კარგი ნიადაგი, წყალი, კლიმატი და ა.შ. ქართულ ჩაის აქვს შანსი დაიკავოს გამორჩეული ადგილი მსოფლიოში ყველაზე ცნობილ ჩაის მწარმოებელთა შორის. საქართველო არის ჩრდილოეთით ჩაის ინდუსტრია, რომელსაც აქვს მაღალი ხარისხის ჩაის წარმოების პოტენციალი. საქართველოს აქვს იზოლირებული და ორიგინალური ეკოსისტემა. დასავლეთ საქართველოს ტერიტორია შემოსაზღვრულია მთის სისტემებით, ხოლო დასავლეთიდან შავი ზღვით. მთიდან მდინარეები ამდიდრებენ ნიადაგს მინერალებით. დასავლეთ საქართველოს მდინარეების აუზი საქართველოს მთელ სიგრძეზეა, რაც ეკოლოგიური მენეჯმენტის საშუალებას იძლევა. უფრო მეტიც, მყინვარების არსებობა, ჩაის პლანტაციების თოვლით დაფარვა და მათი ბუნებრივი წყლით მომარაგება არ საჭიროებს ქიმიურ დაცვას. ჩაის პლანტაციები არ საჭიროებს მორწყვას.
"საქართველოს აქვს ბიო ჩაის წარმოების მაღალი პოტენციალი. ჩეხეთი, სლოვაკეთი, პოლონეთი, გერმანია, ბალტიისპირეთის ქვეყნები ის ქვეყნებია, რომლებშიც შეიძლება ვიფიქროთ ქართული ჩაის ბრენდის ექსპორტზე. "ქართული ჩაის განვითარების საუკეთესო მოდელი არის ბიოწარმოებაზე გადასვლა : "საქართველოში უნდა არსებობდეს საკანონმდებლო საფუძველი, რომ აიკრძალოს შხამიანი ქიმიკატების ან არაორგანული პროდუქტების გამოყენება ჩაის მრეწველობაში. ბიო ჩაი მსოფლიოში დეფიციტურია და თუ მას ვაწარმოებთ, ის საკმაოდ კონკურენტუნარიანი იქნება. ჩვენ შეგვიძლია კონკურენცია გავუწიოთ ჩინელებს მაღალი ხარისხის ჩაის წარმოებაში.
საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს ჩაის ასოციაციასთან ერთად უნდა გადაიდგას ნაბიჯები ქართული ჩაის კონკურენტუნარიანობისა და ხარისხის ასამაღლებლად მსოფლიოში. სამწუხაროდ საქართველოში არ არის სათანადოდ ორგანიზებული წარმოების სისტემები, სადაც ჩაის მწარმოებლები წამყვან ადგილს იკავებენ. ამ მიმართულებით მნიშვნელოვანია ჩაის ინდუსტრიის სრული რესტრუქტურიზაცია, სხვადასხვა უწყების როლების ხელახლა განსაზღვრა და ჯანსაღი პარტნიორობა.
ინვესტიციები პლანტაციებსა და საწარმოო ტექნოლოგიებში უნდა განხორციელდეს კერძო ინვესტიციებითა და მთავრობის სუბსიდირებით. აუცილებელია საბჭოთა დროინდელი ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაცია. პროცესი წარმატებული იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფი პლანტაციები გადაეცემა კერძო კომპანიებს, ფერმერებს, კოოპერატივებს და ა.შ. ყოველგვარი გადასახადის გარეშე, მაგრამ არსებული პლანტაციების ხელახალი დამუშავების პასუხისმგებლობით.
საჭიროა განხორციელდეს რეფორმა ბანკების საკრედიტო პოლიტიკაში. ჩაის პლანტაციის სექტორს კაპიტალის უზარმაზარი ინფუზია სჭირდება. მთავრობას მოუწევს ჩაის მცირე მწარმოებლებისათვის ხელშეწყობა, რათა მოხდეს ქართული ჩაის პოპულარიზაცია მსოფლიოში, მათ შორის ქართველი ჩაის მწარმოებლების აქტიური მონაწოლეობა საერთაშორისო გამოფენებზე და ჩაისთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში.
ჩაის ინდუსტრიის წარმატებით განვითარების მიზნით, უნდა აღიზარდოს ახალი თაობის სპეციალისტები, ასევე მოხდეს ძველი თაობის აღჭურვა თანამედროვე ცოდნით. ამის განხორცილება შესაძლებელია სპეციალისტების მოწვევით წარმატებული ინდუსტრიული ქვეყნებიდან, რომლებიც საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ ადგილობრივი ჩაის ინდუსტრიის წარმომადგენლებს. აგრეთვე მნიშვნელოვანია მოწინავე ტექნოლოგიებს დანერგვა და საუკეთესო პრაქტიკის გამოყენება ჩაის კულტივირების, მოსავლის აღებისა და გადამუშავების მიზნით.
საქართველო წარმოადგენს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ჩრდილოეთით მდებარე ქვეყანას ჩაის წარმოების მხრივ. ჩაის მოყვანა ხორციელდება დასავლეთ საქართველოს ხუთ რეგიონში: აჭარა, გურია, სამეგრელო, იმერეთი და აფხაზეთი. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველები უხსოვარი დროიდან სვამდნენ მცენარეულ ნაყენებს, ჩაი, როგორც კულტურა საქართველოში პირველად შემოვიდა XIX საუკუნის დასაწყისში, როდესაც თავადმა მამია გურიელმა Camellia Sinensis- ის მოყავან დაიწყო საკუთარ ბოტანიკურ ბაღში. კიდევ ერთი თავადი, რომელმაც დაიწყო ჩაის პლანტაციების გაშენება, იყო მიხა ერისთავი, რომელმაც კონტრაბანდული გზით შემოიტანა თესლი ჩინეთიდან 1847 წელს. მათი ვარაუდით, დასავლეთ საქართველოს კლიმატი იდეალური იყო ჩაის კულტურის განვითარებისთვის. გასული საუკუნის 50-იანი წლები ისტორიაში შევიდა, როგორც ქართული ჩაის ოქროს ხანა იყო, რადგან საქართველოს რესპუბლიკამ შექმნა ჩაის უნიკალური ჰიბრიდული ჯიშები, დანერგა მაღალი დონის ტექნოლოგია და უკვე გასული საუკუნის 80-იანი წლების შუა პერიოდისთვის წარმოადგენდა მსოფლიოს ერთერთ წამყვან ჩაის ექსპორტიორს, რომელიც 60,000 ჰექტარზე აწარმოებდა 152,000 ტონა ჩაის. ჩაის მოსავლის პიკმა მიაღწია 1985 წელს და შეადგინა 152,000 ტონა. ამ პერიოდში თითქმის 70,000 ჰექტარი მიწა გამოიყო ჩაის დამუშავებისთვის. დასავლეთ საქართველოს ბევრ სოფელში ჩაის კულტურა წარმოადგენდა ადგილობრივი ცხოვრების წესს, რაშიც ჩაბმული იყო დაახლოებით 180,000 ადამიანი. როდესაც სსრკ დაიშალა, მასთან ერთად მოიშალა ქართული ჩაის წარმოებაც, ვინაიდან საქართველომ გადაიტანა ორი სეპარატისტული კონფლიქტი, სამოქალაქო ომი და ეკონომიკური კრიზისი.
გასულ საუკუნეში საქართველომ 5-6 ადგილი დაიკავა მსოფლიო ჩაის მწარმოებელთა შორის. ჩაის პლანტაციების საერთო ფართობმა შეადგინა 66,0 ათასი ჰექტარი; ყოველწლიურად იწარმოებოდა 450-500 ათასი ტონა ნედლეული. პროდუქტის ძირითადი მომხმარებელი საბჭოთა კავშირი იყო, სადაც მოხმარებული ჩაის 95 პროცენტი ქართული იყო. ქართული ჩაის ექსპორტი განხორციელდა ევროპასა და აზიაშიც. ჩაის კულტურას დიდი ეკოლოგიური მნიშვნელობა აქვს საქართველოს ტენიან სუბტროპიკულ ზონაში. ჩაის პლანტაციები იცავს ფერდობებს ეროზიისგან და მეწყრული მოვლენებისგან, ამდიდრებს ნიადაგს და მიკროკლიმატს. ბოლო 20-25 წლის განმავლობაში ჩაის პლანტაციების დიდი ნაწილი განადგურებულია ქვეყანაში მკაცრი პოლიტიკური და ეკონომიკური ვითარების გამო, წარსულში ჩაის მწარმოებელი და ექსპორტიორი ქვეყანა გადაიქცა იმპორტიორად, რომელიც მილიონობით დოლარს ხარჯავს იმისათვის, რომ დააკმაყოფილოს საკუთარი მოსახლეობის მოთხოვნები. ამ ფონზე თანდათან იზრდება მოთხოვნა ადგილობრივ ორგანულ ჩაიზე. ფერმერებისა და გლეხების პირადი ჩაის პლანტაციების განახლებასთან ერთად გადაუდებელ ამოცანას წარმოადგენს ახალი პლანტაციების განვითარება მაღალპროდუქტიული თანმიმდევრული ჯიშებითა და კლონით.
არსებული ვითარება ჩაის წარმოებაში
ამჟამად საქართველოში წარმოებულია მრავალი სახის ჩაი, შავი, მწვანე, თეთრი, არომატული და მცენარეული. ჩაის მწარმოებელი რეგიონებია: გურია, სამეგრელო, აჭარა და იმერეთი. საქართველოში, ხელსაყრელი კლიმატური პირობების გამო, ჩაის მოკრეფის სეზონი 6 თვე გრძელდება. დარგის ექსპერტების აზრით, ნედლეულის მაღალი ხარისხი და კონკურენტუნარიანი ფასი არის ქართული ჩაის მთავარი უპირატესობა.
საქართველოში ძირითადად ჩინური ჩაის სახეობებია, მათი მცენარეულობის ხანგრძლივობაა 150-210 დღე, ხოლო ყინვაგამძლეობა -14-15C. მიუხედავად იმისა, რომ თოვლის საფარის ქვეშ მას შეუძლია გაუძლოს -20C ტემპერატურას. სავეგეტაციო პერიოდის განმავლობაში, მრავალწლიანი საშუალო ნალექების წლიური ჯამი 1200-1300 მმ-ზე, ნალექების ჯამი 600 მმ-ზე ნაკლებია. ნიადაგის ტენიანობის ინტენსივობა უნდა იცვლებოდეს ზღვრული ტენდენციის 80-85% და ჰაერის 70-80% შორის. ჩაი უფრო მდგრადია აგროკლიმატური რისკების მიმართ, სხვა კულტურებთან შედარებით. (ყინვა, სეტყვა, გვალვა, თოვლი და ა.შ.).
საქართველოში რამდენიმე მასშტაბური ქარხანაა, რომლებიც საკუთარი პლანტაციიდან იღებენ ჩაის ფოთლებს, ამუშავებენ და ამზადებენ ჩაის სხვადასხვა ტიპებს. ამ ქარხნების უმეტესობა კონცენტრირებულია დაბალი ხარისხის ჩაის წარმოებაზე, რაც მათი მთლიანი წარმოების 90-95 პროცენტს შეადგენს. ეს დაბალი ხარისხის ჩაი იყიდება ექსპორტის ბაზრებზე. მაღალი და საშუალო ხარისხის ჩაი არის მაღალშემოსავლიანი სეგემნტისთვის შიდა და საგარეო ბაზრებზე. არსებობს კომპანიები, რომლებიც სპეციალიზდებიან ჩაის მაღალხარისხოვან წარმოებაში. მაგალითად, საწარმო "საქართველოს თაიგული" / "ქართული თაიგული" მდებარეობს ოზურგეთში. კომპანია 1997 წლიდან აწარმოებს მაღალხარისხოვან ჩაის ოზურგეთის რაიონში და ყიდის ადგილობრივ ბაზარზე და ექსპორტს ძირითადად უკრაინაში ახორციელებს. ნედლეულის შეძენა ძირითადად ხდება ფერმერებისგან. ახალი საწარმოს ასაშენებლად 428 ათასი დოლარის ინვესტიცია განხორციელდა, თანხაში შედის გრანტი, კერძო ინვესტიცია და დაფინანსება "იაფი აგროკრედიტის" საშუალებით. კომპანია აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის ქართულ შავ და მწვანე ჩაის. "ქართული თაიგულის" მიერ წარმოებული ჩაი იყიდება "ოქროს თაიგული" და "ჯორჯიან ექსტრა" ბრენდების საშუალებით. "ოქროს თაიგულს" ორი ტიპის მწვანე და შავი ჩაი წარმოადგენს, ხოლო "ჯორჯიან ექსტრა" ბრენდის ხუთ ჯიშში შეფუთული ჩაი იყიდება.
შპს ”ანასეული ექსპერიმენტული ჩაის ქარხანა” ერთ-ერთი უძველესი ჩაის კომპანიაა მთელ დასავლეთ საქართველოში. მას აქვს 50 წელზე მეტი ხნის გამოცდილება და მუდმივად აწარმოებს მაღალხარისხიანი შავი და მწვანე ჩაის პლანტაციებიდან. კომპანია ყოველწლიურად აწარმოებს 300 ტონა ჩაის პროდუქტს და ყიდის მათ აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში. ტრადიციული შავი და მწვანე ჩაის გარდა, მზადდება ინოვაციური პროდუქტიც: "ჩაი დიაბეტიანებისთვის". "ტყიბულის ჩაი", აწარმოებს 10 სახეობის ჩაის. ყოველწლიურად 50 ტონაზე მეტი "ტყიბულის ჩაი" გადის რუსეთში, უკრაინასა და ჩეხეთში. ქართული ჩაი თანდათან პოპულარული ხდება, რადგან ის ბიოლოგიურად სუფთაა: "ტყიბულის ჩაი" დარეგისტრირებულია "საქპატენტში", როგორც ეკოლოგიურად სუფთა ჩაის მწარმოებელი. ქართული ჩაის მწარმოებელთა ერთ – ერთი მნიშვნელოვანი წარმომადგენელია შპს „ბითაძე“, რომელმაც ჩაის ხარისხის გაუმჯობესებისა და მისი სტანდარტიზაციის მიზნით დაიწყო ახალი ტექნოლოგიების დანერგვა საქართველოში. კომპანია ორიენტირებულია უმაღლესი ხარისხის, ორგანული პროდუქციის წარმოებაზე. 2010 წლიდან ბითაძე L.T.D– მ დაიწყო ახალი ქართული ჩაის ჯიშის განვითარება, სახელწოდებით ქართული მეწამული ჩაი. ქართული მეწამული ჩაი უნიკალურია თავისი გემოვნების გამო, ჩვეულებრივ სხვა ქვეყნების მეწამულ ჩაის აქვს მწარე გემო (განსაკუთრებით ჩინური მეწამული ჩაი), ქართული მეწამული ჩაის აქვს ძალიან უნიკალური მსუბუქი მწარე გემო სასიამოვნო და მდიდარი არომატით. კომპანია აწარმოებს ჩაის მრავალფეროვნებას ბრენდით "ქართული ჩაი 1847". ორგანული ქართული ჩაის მწარმოებელი კომპანიები სულ უფრო და უფრო მეტია, მათ შორის არის კომპანია ”მანნა”. ეს კომპანია ორიენტირებულია ეკოლოგიურად სუფთა და ორგანული პროდუქტების წარმოებაზე, რომლებიც არ შეიცავს მავნე ნივთიერებებს და დამატებებს. წარმოების პროცესში დაცულია ISO 22000 და HACPP სტანდარტები. კომპანიამ ასევე მიიღო საერთაშორისო აღიარებული კომპანიის ”კავკასცერის” სერთიფიკატი ბიოპროდუქტების წარმოებისთვის. კომპანია აწარმოებს ორგანულ შავ და მწვანე ჩაის.
საქართველოში ასევე არსებობს მცენარეული ჩაი. ქართული მცენარეული ჩაის გამორჩეული მწარმოებელია კომპანია «ფარკონი», რომელიც აწარმოებს 100% ბუნებრივ პროდუქტებს ველური მზარდი სამკურნალო მცენარეებისგან, რომლებიც არ შეიცავს დანამატებს, არომატის გამაძლიერებლებს და მინარევებს. «ფარკონი» ერთადერთი კომპანიაა საქართველოში, რომელიც აწარმოებს ხარისხის საერთაშორისო სტანდარტებით დამოწმებულ პროდუქტებს. კომპანია თავის საქმიანობაში მკაცრად იცავს ეროვნული და საერთაშორისო კანონმდებლობის, აგრეთვე ევროპული ფარმაკოპეის მოთხოვნებს. სასაქონლო ნიშნის «Farconi» ასორტიმენტი სამკურნალო მცენარეებისა და ველური კენკრისგან შედგება. ყველა პროდუქტი 100% ნატურალურია, არ შეიცავს დანამატებს, არომატის გამაძლიერებლებს და მინარევებს და მზადდება ველურად მზარდი სამკურნალო მცენარეებისა და ველური კენკრისგან.
ქართული ჩაის გამორჩეული და უნიკალური ჯიშია "ღვინის ჩაი". ღვინის ჩაის წარმოების იდეა ეკუთვნის ფარმაკოლოგს, ირაკლი ნატროშვილს, რომელიც 25 წლის წინ აკეთებდა კვლევას წითელი ღვინის (საფერავი) სასარგებლო მახასიათებლების შესახებ. მან აღმოაჩინა, რომ ღვინის დამუშავების შემდეგ მას ზუსტად იგივე სასარგებლო თვისებები აქვს, როგორც ადრე. ”ჩაის უნიკალურობა არის ის, რომ მსოფლიო ბაზარზე ანალოგები არ არსებობს. ჩაი შეიცავს ღვინის ყველა სასარგებლო ნივთიერებას და ამავე დროს იცავს მომხმარებელს ალკოჰოლის მავნე ზემოქმედებისგან. ის შეიძლება მოიხმარონ მცირეწლოვანმა ბავშვებმა, მოხუცებმა, ყველამ, ვინც სხვადასხვა მიზეზით არ სვამს ალკოჰოლს ”, - ამბობს სტარტაპის დამფუძნებელი გიორგი ბუკია.
ჩაის კულტივირება ქვეყანაში
სტატისტიკური მონაცემებით, ამჟამად საქართველოში ჩაის პლანტაციები აქვს 19200 ჰა-ში. 2500 ჰექტარიდან ჩაის ფოთლების აღდგენა შესაძლებელია 7200 ჰექტარზე, ხოლო ახალი პლანტაციების გაშენება 9500 ჰექტარზე.
გასული საუკუნის 30-90-იან წლებში ქართველმა მეცნიერებმა გამოიყვანეს ჩაის (აკადემიკოსი ქსენია ბახტაძე), მაღალი ხარისხის ჩაის ჯიშები და კლონები. განსაკუთრებით საინტერესოა "კოლხიდას" ჯიში. ჩაის ქარხანა "კოლხიდა" ცნობილია ბოსტნეულის ნერგების განვითარებით, პლანტაციების პროგრესული ტექნოლოგიითა და ექსპლუატაციით, რომელსაც მსოფლიო ანალოგი არ ჰქონდა. "კოლხიდას" ჯიშის პოტენციური მოსავალია 13-15 ტონა მაღალი ხარისხის ნედლეული, ხოლო მის მიერ წარმოებული პროდუქტები მსოფლიოს ჩაის საუკეთესო სტანდარტების ხარისხის სტანდარტებს წარმოადგენს. დღეს ჩაის შერჩევითი ჯიშები და კლონების წარმოების პლანტაციები მხოლოდ ანნეულში (ოზურგეთი) და ჩაქვში (აჭარა) გვხვდება. ეს ჯიშები საჭიროებს სასწრაფო რეაბილიტაციას და გამრავლებას. პირველი ეტაპისთვის საჭიროა მცირე სანერგეები თესლისა და ორაგულის წარმოებისთვის, რაც საშუალებას მისცემს შექმნას ამ ქართული ჯიშების შერჩევითი ჩაები და კლონები და შექმნას გენომები.
ორგანული კულტივაცია: არსებული სიტუაცია
ისევე, როგორც სხვა ორგანული მეურნეობის პროდუქტები, ორგანული ჩაი მზადდება კულტურის ეკოლოგიურად სუფთა მეთოდების გამოყენებით. იმის ნაცვლად, რომ დაეყრდნონ საშიშ ქიმიკატებს, რომლებიც ზიანს აყენებს გარემოს და შეიძლება დარჩეს მზა პროდუქტზე, ორგანული ჩაის ფერმერები იყენებენ მავნებლებისა და სარეველების კონტროლის ტრადიციულ, ბუნებრივ მეთოდებს.
2007 წლიდან საქართველომ დაიწყო ორგანული ჩაის პლანტაციების განვითარება / აღდგენა. ქართველი მეჩაიეები აღწურვილნი არიან თანამედროვე ტექნიკითა და ახალი ტექნოლოგიებით. საქართველოში წარმოებული მაღალხარისხიანი ჩაის პირველი პარტია წარმატებით გაიტანეს უკრაინაში 2010 წელს. დღეს სულ უფრო და უფრო მეტი კომპანიაა ორიენტირებული უმაღლესი ხარისხის, მხოლოდ ორგანული პროდუქციის წარმოებაზე. ”GEORGIAN ORGANIC TEA PRODUCERS ASSOCIATION” დაარსდა შპს ”ბიტაძის” მიერ, ქართული ჩაის ინოვაციების პიონერი. ამ ასოციაციის მიზანია გაერთიანდეს ორგანული ჩაის მწარმოებელი კომპანიები ან ოჯახები, რათა დაეხმარონ მათ ერთად ითანამშრომლონ, შექმნან ახალი სახის ჩაის პროდუქტები, გაუზიარონ სხვებს საკუთარი გამოცდილება, მისცენ რეკომენდაციები მაღალხარისხიანი ჩაის წარმოებისათვის და ა.შ. ასოციაცია არის IFOAM FiBL - ’+ - ის წევრი (IFOAM - ორგანული სოფლის მეურნეობის მოძრაობის საერთაშორისო ფედერაცია, FiBL - ორგანული სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი). "საქართველოს ორგანული ჩაის მწარმოებელთა ასოციაციას" აქვს წარმატებული მიღწევები ქართული ჩაის ჯიშების შექმნის მხრივ.
ქართული ჩაის ჯიშების ცნობადობა და რეპუტაცია მსოფლიოში იზრდება დღითი დღე ჩაის საერთაშორისო ფორუმებსა და ჩემპიონატებში მონაწილეობით. 2006 წლიდან "საქართველოს ორგანული ჩაის მწარმოებელთა ასოციაცია" მუშაობს ჩაის სპეციალურ ჯიშზე, რომელიც გამორჩეულია განსაკუთრებული ანტიოქსიდანტური თვისებებით ასოციაციის მიერ შემუშავებულია ჩაის ველური ბაღების კონცეფცია და მისი მოწყობის ტიპი. ასოციაცია ახორციელებს ორგანული სასუქის ტექნოლოგიის დამუშავებას ჩაის ბაზაზე, რაც საშუალებას მოგვცემს მთლიანად გამოვრიცხოთ მინერალური და სხვა სასუქები, ჩაის გარეული ბაღების მოწყობასთან ერთად.
ორგანული ჩაის მწარმოებლები საქართველოში ეყრდნობიან მეურნეობის ძველ მეთოდებს და სოფლის მეურნეობის პრაქტიკას, რომლებიც ქმნიან ხარისხიან ფოთლებს მავნე ქიმიკატების გამოყენების გარეშე. ორგანული ჩაის დამუშავება ტრადიციული მეთოდით ხდება ორგანული ჩაის ქონების ჩაის ფოთლების გამოყენებით. ყველა ფოთოლს ხელით კრეფენ და ფოთლებს, რომლითაც ორგანული ჩაი მიიღება, მზის ქვეშ აშრობენ გამორჩეული გემოსა და არომატის შენარჩუნების მიზნით. კომპანიები აწარმოებენ ორგანულ ჩაის სახეობებს, რომლებიც სერტიფიცირებულია "GREEN CAUCASUS" - ის ბიო სტანდარტების შესაბამისად.
საერთაშორისო ბაზარი
მსოფლიოში იზრდება მოთხვნა ორგანულ ჩაიზე, რაც ქართველ მწარმოებლებს ახალ შესაძებლობებს აძლევს. ევროკავშირი და აშშ წარმოედგენენ პოტენციურ ბაზრებს საქართველოსთვის. ”საექსპორტო ბაზრებიდან ჩაის ბრენდის არჩევისას, აქცენტი კეთდება ისეთ ქვეყანაზე, სადაც აწარმოებენ ორგანულ და პრემიუმ ხარისხის ჩაის. საქართველო არის მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრი. მას ასევე აქვს გარკვეული შეღავათიანი სავაჭრო ურთიერთობები ევროკავშირთან (DCFTA), დსთ-ს ქვეყნებთან და თურქეთთან. საქართველოს აქვს პრეფერენციის ზოგადი სქემები (GSP) აშშ-სთან, ნორვეგიასთან, შვეიცარიასთან, კანადასა და იაპონიასთან. გარდა ამისა, ქვეყანას აქვს თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის ქვეყნებთან (ისლანდია, ლიხტენშტეინი, ნორვეგია და შვეიცარია). ჩინეთის ინვესტიციები "პეკინის აბრეშუმის გზის" ნაწილია, რომელიც უკვე მოიცავს უძრავი ქონების და რკინიგზის სექტორებს. ჩაის ვაჭრობა 2017 წლის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების ნაწილი გახდა. ჩინეთი თანახმაა ხელი შეუწყოს ჩაის წარმოებას საქართველოში და ჩადოს ინვესტიციები.
კვლევის ძირითადი მიმართულებები
• სუბტროპიკული ხილისა და მათი ნერგების ყინვაგამძლე, იმუნური, მაღალპროდუქტიული ფორმების და ჯიშების განვითარება (ციტრუსები, კივი, ფეიხოა, სუბტროპიკული ხურმა); მათი საექთნო ტექნოლოგიების შემუშავება.
• მაღალი ხარისხის და მაღალპროდუქტიული ჩაის ქართული შერჩევითი ჯიშების განვითარება. მათი ბიოქიმიური და ტექნოლოგიური კვლევა სხვა სახის პროდუქტების მისაღებად.
• ეკოლოგიურად სუფთა ბიოცენოზის შენარჩუნებით სუბტროპიკული კულტურების ინტეგრაციულ რეზისტენტობის გაზრდა და მავნე ორგანიზმების წინააღმდეგ შესაბამისი მეთოდების შემუშავება;
• სუბტროპიკული ზონის ფიტოსანიტარული კვლევა არსებული ბიომრავალფეროვნების დასადგენად;
• ჩაის, ციტრუსებისა და სხვა სუბტროპიკული კულტურების მოშენების, გაყვანისა და მოვლის ინტენსიური ტექნოლოგიების შემუშავება.
• სუბტროპიკული კულტურების სასუქის სისტემის სრულყოფა ნიადაგის ნაყოფიერების, მცენარეების ბიოლოგიური მახასიათებლების და ეკოლოგიური საკითხების გათვალისწინებით;
• ადგილობრივი მცენარის, ჩაის და ციტრუსის ნედლეულის გამოყენება ტექნოლოგიური პარამეტრებისა და ტექნიკური შესაძლებლობების შესასწავლად მაღალი ხარისხის საკვები პროდუქტებისა და დიეტური პროფილაქტიკური პროდუქტების წარმოებისათვის, რომლებსაც აქვთ ბიოლოგიური აქტივობა.
გარკვეული მიღწევების მიუხედავად, მაინც აუცილებელია ძლიერი ორგანიზაცია / ინსტიტუტი, რომელიც ორიენტირებულია თანამედროვე ცოდნის, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების გადატანაზე. ბევრად ეფექტური იქნებოდა, თუ ასეთი ორგანიზაცია იმოქმედებდა სოფლის მეურნეობის მინისტრის დაქვემდებარებაში და დაფინანსდებოდა სახელმწიფოს მიერ. ინსტიტუტების ძირითადი მისია უნდა იყოს ჩაის მთელი ინდუსტრიის პროდუქტიულობისა და მომგებიანობის გაუმჯობესება, თანამშრომლობა ყველა დაინტერესებულ მხარესთან. ყველა დაინტერესებული მხარე უნდა მონაწილეობდეს კვლევის პრიორიტეტების განსაზღვრასა და ძიების პროგრამების მოთხოვნაზე ორიენტირებულ და კლიენტებზე ორიენტირებულობის უზრუნველყოფაში. ძალიან პროდუქტიული იქნებოდა ევროკავშირის წარმომადგენლობის ჩართვა საბჭოში. კვლევითი პროგრამები შეიძლება მოიცავდეს: მოსავლის გაუმჯობესებას, მოსავლის წყლის მენეჯმენტს, ნიადაგის ნაყოფიერების მართვას და ტექნოლოგიის გადაცემას. წყლისა და სასუქის გამოყენების კვლევა და კლონური შეფასება უნდა ჩატარდეს ლაბორატორიებში და საველე კვლევებში. უნდა ფუნქციონირებდეს ნიადაგისა და მცენარეთა უახლესი ანალიტიკური ლაბორატორია, რომელსაც შეუძლია კომერციული საფუძველზე უზრუნველყოს ანალიტიკური მომსახურება. ინსტიტუტის კვლევა მიზნად უნდა ისახავდეს მწარმოებლების წინაშე არსებული პრაქტიკული პრობლემების გადაჭრაზე. ამ გზით ინსტიტუტის განვითარება მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ტექნოლოგიების განვითარებასა და პოპულარიზაციას, რაც გამოიწვევს ჩაის პროდუქტიულობასა და მომგებიანობას, განსაკუთრებით მცირე მეწარმეების მხრიდან და, შესაბამისად, სოფლის მოსახლეობის, განსაკუთრებით ქალთა საარსებო წყაროს გაუმჯობესებას.
დასკვნა
მიუხედავად იმისა, რომ ჩაი არ განიხილება, როგორც ქართული კულტურის ნაწილი, მას გააჩნია განვითარებას მაღალი პოტენციალი. არსებობს ყველა პირობა: კარგი ნიადაგი, წყალი, კლიმატი და ა.შ. ქართულ ჩაის აქვს შანსი დაიკავოს გამორჩეული ადგილი მსოფლიოში ყველაზე ცნობილ ჩაის მწარმოებელთა შორის. საქართველო არის ჩრდილოეთით ჩაის ინდუსტრია, რომელსაც აქვს მაღალი ხარისხის ჩაის წარმოების პოტენციალი. საქართველოს აქვს იზოლირებული და ორიგინალური ეკოსისტემა. დასავლეთ საქართველოს ტერიტორია შემოსაზღვრულია მთის სისტემებით, ხოლო დასავლეთიდან შავი ზღვით. მთიდან მდინარეები ამდიდრებენ ნიადაგს მინერალებით. დასავლეთ საქართველოს მდინარეების აუზი საქართველოს მთელ სიგრძეზეა, რაც ეკოლოგიური მენეჯმენტის საშუალებას იძლევა. უფრო მეტიც, მყინვარების არსებობა, ჩაის პლანტაციების თოვლით დაფარვა და მათი ბუნებრივი წყლით მომარაგება არ საჭიროებს ქიმიურ დაცვას. ჩაის პლანტაციები არ საჭიროებს მორწყვას.
"საქართველოს აქვს ბიო ჩაის წარმოების მაღალი პოტენციალი. ჩეხეთი, სლოვაკეთი, პოლონეთი, გერმანია, ბალტიისპირეთის ქვეყნები ის ქვეყნებია, რომლებშიც შეიძლება ვიფიქროთ ქართული ჩაის ბრენდის ექსპორტზე. "ქართული ჩაის განვითარების საუკეთესო მოდელი არის ბიოწარმოებაზე გადასვლა : "საქართველოში უნდა არსებობდეს საკანონმდებლო საფუძველი, რომ აიკრძალოს შხამიანი ქიმიკატების ან არაორგანული პროდუქტების გამოყენება ჩაის მრეწველობაში. ბიო ჩაი მსოფლიოში დეფიციტურია და თუ მას ვაწარმოებთ, ის საკმაოდ კონკურენტუნარიანი იქნება. ჩვენ შეგვიძლია კონკურენცია გავუწიოთ ჩინელებს მაღალი ხარისხის ჩაის წარმოებაში.
საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს ჩაის ასოციაციასთან ერთად უნდა გადაიდგას ნაბიჯები ქართული ჩაის კონკურენტუნარიანობისა და ხარისხის ასამაღლებლად მსოფლიოში. სამწუხაროდ საქართველოში არ არის სათანადოდ ორგანიზებული წარმოების სისტემები, სადაც ჩაის მწარმოებლები წამყვან ადგილს იკავებენ. ამ მიმართულებით მნიშვნელოვანია ჩაის ინდუსტრიის სრული რესტრუქტურიზაცია, სხვადასხვა უწყების როლების ხელახლა განსაზღვრა და ჯანსაღი პარტნიორობა.
ინვესტიციები პლანტაციებსა და საწარმოო ტექნოლოგიებში უნდა განხორციელდეს კერძო ინვესტიციებითა და მთავრობის სუბსიდირებით. აუცილებელია საბჭოთა დროინდელი ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაცია. პროცესი წარმატებული იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფი პლანტაციები გადაეცემა კერძო კომპანიებს, ფერმერებს, კოოპერატივებს და ა.შ. ყოველგვარი გადასახადის გარეშე, მაგრამ არსებული პლანტაციების ხელახალი დამუშავების პასუხისმგებლობით.
საჭიროა განხორციელდეს რეფორმა ბანკების საკრედიტო პოლიტიკაში. ჩაის პლანტაციის სექტორს კაპიტალის უზარმაზარი ინფუზია სჭირდება. მთავრობას მოუწევს ჩაის მცირე მწარმოებლებისათვის ხელშეწყობა, რათა მოხდეს ქართული ჩაის პოპულარიზაცია მსოფლიოში, მათ შორის ქართველი ჩაის მწარმოებლების აქტიური მონაწოლეობა საერთაშორისო გამოფენებზე და ჩაისთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში.
ჩაის ინდუსტრიის წარმატებით განვითარების მიზნით, უნდა აღიზარდოს ახალი თაობის სპეციალისტები, ასევე მოხდეს ძველი თაობის აღჭურვა თანამედროვე ცოდნით. ამის განხორცილება შესაძლებელია სპეციალისტების მოწვევით წარმატებული ინდუსტრიული ქვეყნებიდან, რომლებიც საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ ადგილობრივი ჩაის ინდუსტრიის წარმომადგენლებს. აგრეთვე მნიშვნელოვანია მოწინავე ტექნოლოგიებს დანერგვა და საუკეთესო პრაქტიკის გამოყენება ჩაის კულტივირების, მოსავლის აღებისა და გადამუშავების მიზნით.
